سیلیسیم دی اکسید یا سیلیس با فرمول شیمیایی SiO2 فراوان‌ترین ترکیب اکسیدی موجود در پوسته زمین است. نام سیلیس Silicon از واژه لاتین (Silicis) به معنی (flint ) سنگ سخت، سنگ آتش زنه یا سنگ چخماق گرفته شده است. نام سیلیس برای کلیه کانی هایی با فرمول عمومی SiO2 به کار برده می شود. این کانیها با فرمول شیمیایی یکسان تشکیل پولی مورفهای معروفی را می دهند که در گروه کوارتز قرار میگیرند.کوارتز در حالت خاص به صورت در کوهی ظاهر میگردد که در این حالت، تمام خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خود را آشکار میکند. کوارتز در مقابل اسیدها و بازها حساس نیست ولی در مقابل اسید فلوئریدریک، حساس و تاثیرپذیر میباشد. از نظر بافت و ساختمان داخلی هرکدام از اتمهای سیلیسم بوسیله 4 اتم اکسیژن بصورت تترائدر محاط شده است. کوارتز دارای سختی 7 در مقیاس جدول موس و وزن مخصوص 65/2 میباشد. ترکیب شیمیایی، و خواص فیزیکی سیلیس، تعیین کننده کیفیت و موارد مصرف آن در هر یک از صنایع مورد استفاده میباشد.
سیلیس که به سنگ شیشه شهرت دارد دارای چگالی 21/2 و یک سنگ شفاف است . و هنگامی که ناخالصی آن ازppm 1کمتر باشد یکی از بهترین شیشه های شفاف و دارای قدرت انتقال اشعه ماوراء بنفش است. سیلیس گدازیده خالص دارای نقطه ذوب 1750 درجه سلسیوس می باشد و در ظروف شیمیایی و حرارتی تا 1100 درجه حرارت را تحمل می کند. از آنجایی که سیلیس در قبال ضربه شدید حرارتی، اسید ها و مقاومت الکتریکی استقامت بالایی دارد در تولید قطعات شیمیایی به کار برده می شود. از مواد سیلیس در تولید پشم شیشه نیز استفاده می شود . آرد سیلیس که از نرم ساییدن ماسه به دست می آید در رنگها و همچنین برای ساختن بلوک های کف سازی استفاده می شود. همچنین پودر نرم آن و یا ذرات دانه بندی شده آن به عنوان یک ماده ساینده مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده معدنی درصنایع مختلف نظیر سرامیک سازی، شیشه سازی، لعاب، ریخته گری، تولید سیلیکات سدیم و فروسیلیس، پرکننده ها، کمک ذوب، دیرگداز،ساینده ها، تصفیه مایعات و ... کاربرد دارد.
سیلیس مورد استفاده در صنایع مختلف بر حسب درصد Sio2 به انواع ذیل تقسیم میشوند.
سیلیس درجه 1 : این نوع سیلیس دارای حداقل % 96= SiO2است و در شیشه سازی، لعاب، صنایع شیمیایی، فروسیلیس، پشم شیشه، سیلیکات سدیم، فروکروم و ماسه تست سیمان به کار می رود.
سیلیس درجه 2 : این نوع سیلیس دارای % 95- 85 SiO2= است و در ماسه ریخته گری، ماسه سندبلاست، فیلتراسیون و دیرگدازها به کار می رود.
سیلیس درجه 3 : این نوع سیلیس دارای % 85-70 SiO2= است و در آجر ماسه آهکی و آجرسبک، کارخانجات تولید سیمان و بتن سبک به کار می رود.
از ماسه‌های سیلیسی برای تصفیه آب نیز استفاده می‌شود. در تصفیه خانه‌ها در قسمت تحتانی از ماسه‌های سیلیسی با دانه بندی 0.4 تا 0.7 میلیمتر ، در قسمت وسط از دانه بندی 0.8 تا 1.2 میلیمتر و در بالا از ماسه‌های با دانه بندی 3 تا 6 میلیمتر استفاده می‌شود.
